Herdenkingssteen in de Laan der Herinnering, Sobibor
Overzicht samengesteld door: Herman van Rens, S.H.O.B. november 2021
Omschrijving:
Een steen in een laan met steenbrokken op het terrein van het voormalige kamp Sobibor, waarop de namen van vijf Beekse Joden staan vermeld.
Initiatiefnemers:
Annelies en Herman van Rens, na hun bezoek aan Sobibor in 2008
Locatie:
Op het terrein van het voormalige vernietigingskamp Sobibor in Polen
Omschrijving en symboliek van het gedenkteken:
Op het terrein van het voormalige vernietigingskamp Sobibor is de weg van de barak, waar de Joden zich moesten uitkleden, naar de gaskamer, zichtbaar gemaakt door het plaatsen van steenbrokken van ruw graniet, die zijn gewonnen in een steengroeve nabij het kamp. Op elke steen is een plaatje bevestigd met de naam of namen van een of meer slachtoffers van Sobibor. Nabestaanden, vrienden of lokale gemeenschappen kunnen hier een steen bijdragen aan deze Laan der Herinnering. Op één van die stenen staan de namen van vijf inwoners van Beek, die op 14 mei 1943 in Sobibor zijn vermoord:
JACOB BENEDIK
27.01.1870 SCHIMMERT
JOHANNA BENEDIK-BRÜCKHEIMER
18.10.1875 KÜHLSHEIM
SALOMON STEINBERG
16.06.1867 HAGEN
SELMA STEINBERG-HERTZ
29.10.1868 GOCH
JOEP WOLF
03.02.1870 URMOND
Onder aan de plaquette staat vermeld:
“SOBIBOR 14 MEI 1943” en
“ZIJ LEVEN VOORT IN DE GEMEENSCHAP VAN BEEK (LIMBURG, NEDERLAND)”.
Na recente opgravingen, is de laan verplaatst naar de juiste locatie.
Een bijkomend aspect is, dat wijlen Samuel Krant, die destijds in Spaubeek woonde, ook een steen heeft laten plaatsen voor zijn in Sobibor vermoorde ouders.
Het verhaal:
De massamoord op de laatste Limburgse joden vond plaats in Sobibor bij Lublin in Polen. Sobibor was, evenals Treblinka en Belzec, een vernietigingskamp dat bedoeld was voor de snelle en totale uitroeiing van alle Poolse joden. Het verschil met Auschwitz was, dat aan deze drie kampen geen werkkamp was verbonden. Alle aangevoerde mensen werden meteen na aankomst vergast. Er zijn bijna geen overlevenden. Het bestaan van de kampen is bij veel mensen onbekend.
De drie kampen waren de laatste verblijfplaats van anderhalf miljoen joden uit Polen. Dat er in 1943 ook 35.000 Nederlanders werden gedeporteerd naar Sobibor was het gevolg van het feit dat tijdelijk, wegens een tyfusepidemie in Auschwitz, de gaskamers van dat kamp op minder dan volledige capaciteit functioneerden. De gememoreerde Beekse inwoners werden in april/mei 1943 opgepakt en via kamp Vught/Westerbork naar Sobibor afgevoerd.
De enigen die langer dan een paar uur verbleven in de drie kampen waren mensen die de fabriek van de dood draaiend moesten houden. Zij joegen de slachtoffers naar de gaskamer, sorteerden de buitgemaakte goederen, stookten de crematoria en beroofden de lijken van hun gouden tanden. In Sobibor kwam deze kleine groep op 14 oktober 1943 in opstand. Enkele gevangenen wisten te ontsnappen. De Duitsers lieten daarna het hele kamp afbreken, en camoufleerden de plaats door er een bos te planten. Zo bleef Sobibor tientallen jaren onzichtbaar en vergeten. Pas lang na de oorlog werd er, mede op initiatief van de Nederlandse Stichting Sobibor, een monument en een museum ingericht.
Ontwerper en productie van laan en stenen:
Stichting Sobibor Nederland, samen met de Duitse Stichting Bildungswerk Stanislaw Hantz.
Datum onthulling:
Er heeft geen officiële onthulling plaatsgevonden. De steen is in de zomer van 2009 geplaatst door nazaten.
Sponsoren:
Tijdens de Dodenherdenking in 2008 in Beek werd aan de deelnemers gevraagd één Euro achter te laten om de gedenksteen te kunnen betalen. Binnen een jaar werd zoveel geld opgehaald (zelfs uit Israël en de VS), dat daarmee ook nog een flinke donatie kon worden gedaan aan de Nederlandse Stichting Sobibor. Hiervoor werd een monumentje gefinancierd voor een Joods meisje uit Polen.
Eigenaar herdenkingssteen:
De gedenklocatie Sobibor
Onderhoud en beheer:
Nederlandse Stichting Sobibor
Adoptie:
Niet geadopteerd
Bronnen:
- Herman van Rens, S.H.O.B. (incl. foto)
- Stichting Sobibor Nederland