Oorlogsbunker Spaubeek
Overzicht samengesteld door: R.H.M. Göttgens, S.H.O.B. november 2021
Omschrijving:
Betonnen Kazemat 26 van het type S-3 (lichte bunker met drie schietgaten).
Initiatiefnemer:
Territoriaal Bevelhebber van Zuid-Limburg
Locatie:
De constructie staat even ten noordwesten van de Sint-Annakapel in Spaubeek aan de kruising van de weg “Oude Kerk” met het oliemolendervoetpad, 50 meter vóór de brug over de Geleenbeek richting Stammender Bos.
Omschrijving en symboliek van het gedenkteken:
Deze, relatief kleine, bunkers werden ook wel “stekelvarkens” genoemd wegens de diverse uitstekende haken aan de buitenkant van de bunker ter bevestiging van camouflagenetten.
De bunker maakte deel uit van de Vertragingslijn van de Geul-Linie en was bedoeld om een Duitse opmars vanuit het oosten te vertragen. De verdedigingslinies in Zuid-Limburg werden aangelegd in de periode 1939-1940 tijdens de mobilisatie. Sommige waren nog niet helemaal af op de dag van de Duitse inval.
Door de Territoriaal Bevelhebber in Zuid-Limburg (TBZL) werden twee weerstandslinies aangelegd, te weten een grenslijn (aan de Duitse grens) met 4 S-3 kazematten en een vertragingslijn met 30 S-3 kazematten. De vertragingslijn liep van Valkenburg tot Stevensweert, waar de Geleenbeek in de Maas uitmondt. De kazemat in Spaubeek behoorde tot deze vertragingslijn en moest een stuk van de loop van de Geleenbeek bewaken, inclusief twee kleine bruggen. Deze liggen ca 150 meter van de kazemat verwijderd, binnen het schootsveld van de mitrailleur.
De S-3 kazematten hebben elk drie schietgaten, bedoeld voor één lichte mitrailleur. De commandant mocht zelf bepalen welke van de schietgaten hiervoor in aanmerking kwam. De twee ongebruikte kunnen desgewenst worden afgesloten met een luik van 2cm staal. Er zijn geen voorzieningen voor observatie, de schutter moet dus over en langs zijn wapen door het schietgat kijken om doelen waar te nemen. De kazemat, in de vorm van een afgeplatte driehoek, bestaat enkel uit een kleine gevechtsruimte met een achteruitgang, uitgevoerd met een geweerschietgat. De muren aan de voor- en zijkant en het dak zijn van 80 cm gewapend beton. 
De achtermuur is 60 cm dik. Het schootsveld van de drie schietgaten is in totaal 190 graden breed. De bunker bevindt zich deels beneden het maaiveld. De standaard buitenafmetingen bedragen: voorkant: 2,70m; achterkant: 4,70m en de zijkanten: 3m.
Het machinegeweer had een effectief bereik van 800 meter en werd door twee man bediend: de schutter en de lader. Daarnaast was de kleine ruimte gevuld met munitiekisten en persoonlijke uitrustingen. Het was dus allemaal erg krap daarbinnen.
Het verhaal:
De Geleenbeek werd kort voor de mobilisatie genormaliseerd vanwege de overlast van het gruis van de wasserijen van de Maurits. De normalisering ging gepaard met de bouw van stuwen en bruggen, die later in het verdedigingsconcept werden opgenomen. Zo werden in de stuwen en bruggen voorzieningen opgenomen om ze te kunnen opblazen bij nadering van de vijand. De toentertijd aanwezige bomen tussen de bunkers en de beek werden alle gerooid t.b.v. een vrij schootsveld.
De diverse verdedigingslinies langs de Geleenbeek worden op 10 mei 1940 al snel door Duitse verkenningseenheden rond 04.00 uur overrompeld en na korte (en soms hevige) gevechten prijsgegeven. De bewaakte bruggen over de Geleenbeek worden wel eerst opgeblazen, (o.a. die bij de grens van Spaubeek met Sweikhuizen) maar dat kan de vijandelijke opmars nauwelijks vertragen. Kazemat nr. 26 van Spaubeek moet ook als snel worden opgegeven.
In de directe nabijheid van de kazemat bevinden zich twee bruggen binnen het bereik van de mitrailleur in de kazemat. Eén ervan is al enkele dagen vóór de invasie vernield door hevige regenval. De andere wordt opgeblazen bij de nadering van de vijand. Op deze dag is in deze buurt dienstplichtig Sergeant Josef Wijers gesneuveld bij de verdediging van de Geleenbeek, waarschijnlijk ter hoogte van Spaubeek. Hij was geboren in Duisburg, maar woonde in Brunssum. Verdere omstandigheden en de exacte locatie zijn helaas niet bekend.
Ontwerper:
Het toenmalige Centraal Inundatie en technisch Bureau, onderdeel van de Staf der Genie van de Landmacht.
Productie:
De kazematten werden door lokale aannemers, arbeiders en soldaten in Zuid-Limburg gebouwd tijdens de mobilisatie. (Eind augustus 1939 - begin mei 1940).
Datum ingebruikname:
In winter/voorjaar 1940
Sponsor:
Ministerie van Oorlog (nu: Defensie)
Eigenaar kazemat:
Gemeente Beek
Onderhoud en beheer:
Gemeente Beek.
Adoptie:
Geen
Bronnen:
- Onderzoek door R.H.M. Göttgens, S.H.O.B.
- De Geullinie - Historische Geografie Limburg: Sweikhuizen
- Website: Tracesofwar/Geullinie-kazemat (incl. Foto)
- Website: Maaslinie-mei 1940.nl
- Verslagen van kapitein Talens over stellingen op 10 mei 1940
- Gevechtsverslagen van 10 mei 1940 van het 37ste Regiment Infanterie